از پیشترها لغایت کنون فرش ایرانی به دلایلی چون زیبایی ، ظرافت ، طرح ، بافت و رنگ در پهنه جهانی چنان حائز اعتبار است که به جرات میتوان گفت پس از کالاهای نفتی ، نخستین کالای صادراتی مملکت محسوب میشود. دلیل اساسی حفظ این موقعیت و بالارفتن آن در طول این سالها توجه و دقت عوامل تولید آن از جمله طراح ، نقشه کش ، بافنده و پرداختکار است.

 
از مهمترین مراحل فرآوری فرش و پیش از هر چیزی در پروسه فرآوری آن مرحله نقشه کشی فرش میباشد چراکه جنبه ذیل بنایی نیز دارد. هر بافنده ای هر چقدر هم هنرمند و چیره دست باشد مفتوح هم برای ارائه فرشی با کیفیت بالا و ظاهری قشنگ و بی نقص نیازمند استفاده از نقشه‌های اصیل و ریزبین میباشد بنابراین یگانه از از پایه ها اصلی تولید فرش با کیفیت بالا و اصیل ، دقت و چیرگی در طراحی و نقشه کشی است. امروزه دودمان های مختلفی درباره فرش بصورت تخصصی تعلیم داده میشود که از مهم ترین آنها رنگ‌آمیزی و نقطه چینی فرش است.
 
رنگ ‌آمیزی نقشه فرش نیز به اندازه طراحی آن مهم خواهد بود و افراد علاقه مند ملزم به یادگیری بسیاری موارد از آنگونه توزیع رنگ ، شناخت رنگ‌ها و هارمونی آنها ، کنتراست رنگ و … میباشند. نقشه ی یک فرش علاوه بر این که از نظر هنری نمایانگر خط ها ، نگاره ها و تصویر هاست ، از نقطه نظر مهندسی فرآوری نیز به عنوان برنامه اجرایی بافت فرش و یا به عبارتی ، طرح و پلان شغل به آمار می آید. قاعدتا یک طراح حرفه ای فرش باید با تاریخچه طراحی نقشه فرش آشنایی داشته باشه و بتواند محاسبات اولیه و طراحی حاشیه ها و انواع نقشه های فرش را اتمام دهد.
 
نقشه کشی فرش احد از صنایع دستی ایران محسوب میشود که میتوان آن را زیر مجموعه ای از طراحی و نقاشی سنتی ایران نیز دانست. این هنر شامل طراحی نقوش گونه ها فرش های پرده ای ، تابلویی ، پایین پایی ، تزیینی ، پادری ، گلیم و … میباشد. در ماضی که امکان استفاده از کاغذ نقشه کشی وجود نداشته ، نقشه های فرش به چهره قطعات بافته شده فرش در برگزیدن بافندگان پیمان می گرفت. امروزه اما به طور کلی نقشه فرش به دو گونه دستی یا سنتی و کامپیوتر ای انجام میشود.
 
نقشه فرش به روش دستی یا سنتی
طراحان فرش کاشان
قبل از هر چیز باید بدانید که همه نقشه کشی های فرش را بر حسب تراکم مورد عقیده در بافت فرش محاسبه و سپس بر روی کاغذهای شطرنجی مخصوص ، متناسب با رج آمار طراحی یا به اصطلاح نقطه چینی می کنند. فلذا برای نقشه بندی و طراحی نقشه فرش دو شغل ضروریست :
 
محاسبه طول و عرض فرش.
تعیین آمار چله هایی که در عرض باید کشیده شود.
در خصوص نقشه های سنتی فرش کاغذی که برای طراحی دلخواه است را جدول بندی میکنند ، به نوع ای که هر چهارگوش آن به ده منزل طولی و ده خانه عرضی بخش می شود ، به راستی هر مربع حقیر علامت یک گره میباشد. امروزه نقشه های سنتی فرش از عقیده گونه بافت به دو شیوه عمده ی متقارن ( ترکی باف) یا غیر متقارن (فارسی باف) چهره میگیرد.
 
خواندن مطلب  طرح و نقش شکارگاه را بشناسیم
اساسی ترین تفاوت نقشه فرش ترکی باف و فارسی باف
در نقشه های فارسی باف یا همان نامتقارن ، دقیقا رنگ مورد عقیده بافت بر سطح نقشه گذاشته می شود در حالیکه در نقشه فرش ترکی باف ، نقشه با رنگ های زنده سایه زده می شود و رنگ اصلی به صورت کُدهای قراردادی به وسیله شماره روی نقشه نوشته می شود ، در این نوع نقشه ها بافنده برای بافت فرش از روی مَستوره یا جدولی که پایین هر شماره آن نخ مورد عقیده چسبانده می شود ، رنگ مربوط به هر عدد را گزینش می کند و کار بافت را اتمام میدهد.
 
از تفاوتهای دیگر در این دو گونه بافت ، دویی رج آمار آنهاست. رج شمار قالی در نوع فارسی باف ، ۵/۶ سانتیمتر و در نوع ترکی باف ، ۷ سانتیمتر محاسبه می شود. عملیات نقشه کشی بعد از این محاسبه ها شروع میشود.
 
مراحل نقشه کشی دستی یا سنتی فرش
مدادی کردن طرح خطوط کلی بر روی کاغذ شطرنجی ، نخستین مرحله نقشه کشی دستی میباشد.
مرحله دوم ، تصویر کشی و رسم کردن خط هایی است که در مداد زنی مشخص شده است.
گام بعدی ، رنگ زنی نقش و نگاره هایی میباشد که در نقشه طراحی شده است.
نقطه چین کردن حدود و کناره های نگاره نقش شده بر روی کاغذ شطرنجی مرحله چهارم در این امتداد خواهد بود ، لازم به ذکر است هر کدام از این نقطه ها در هر منزل شطرنجی نماینده یک گره میباشد.
نقشه کشی رایانه ای فرش
نقشه کشی رایانه ای
امروزه بسیاری از کارها را با تکنولوژی های جدید اتمام میدهند که نقشه کشی فرش نیز از آن مستثنی نمیباشد. با وجود آنکه بیش از سه دهه اغلب از عمر نقشه های رایانه ای نمی گذرد ، کاربرد از این روش بسیار رایج شده. نرم افزارهای خاصی که در مقوله نقشه تابلو فرش برپایی شده سبب سرعت بخشیدن به شغل و صرفه جویی در منابع شده ، علاوه بر این در هر مرحله از شغل طراحی امکان تغییر را نیز برای طراح فراهم می آورد.
 
در واقع دستگاه تصویر بردار رایانه توانا است تصویرها را به اطلاعات قابل پردازش تبدیل نماید. میتوان گفت از مزایای این شیوه برای طراحان فرش ، امکان اتمام تند و ساده در جهت تعویض رنگ ها و مقلوب کردن یا ترکیب رنگی با رنگ های دیگر میباشد. امروزه تعلیم این طریق بعنوان یک حرفه تخصصی باره استقبال تقسیم زیادی از افراد جامعه پیمان گرفته است.
نقشه های فرش علاوه بر گونه بافت از جهات دیگری نیز به انواع مختلفی دسته میشوند :
 
از عقیده اندازه نقشه فرش به سه نوع  قدی (۱/۲) ، ربعی (۱/۴) و تمام (سراسری) بخش میشوند.
انواع نقشه فرش از لحاظ سخیف نیز بر این پایه اند : سنگین ، ساده ، یک طرفه ، واگیره (تکرار یک نگاره) ، شکسته (اشکال هندسی و زاویه دار) ، گردان (خط های دورانی و قوسی شکل).
از عقیده رنگ دو نوع نقشه فرش رنگی و سیاه قلم را میتوان معرفی نمود.
از لحاظ جغرافیایی نقشه فرش به دو نوع شهری و روستایی دسته بندی میشوند که البته لازم به ذکر است که بیشتر نقشه های روستایی ذهنی میباشد.